Energietransitiemodel

Om de antwoorden op zulke vragen van hun subjectieve lading te ontdoen en de consequenties van klimaatbeleid, zowel in economische als ecologische zin, transparant door te kunnen rekenen is het Amsterdamse onderzoeksbureau Quintel Intelligence met steun van GasTerra vijftien jaar geleden met de ontwikkeling van het Energietransitiemodel (ETM) begonnen. Dit open-source model is onder meer geschikt voor het onderwijs; de nadruk ligt echter op andere doelgroepen zoals (lokale) beleidsmakers, adviseurs, strategieafdelingen van grote bedrijven en iedereen die geïnteresseerd is in of belang heeft bij de energietransitie en de rol van energiebesparing en de verschillende energiedragers en –bronnen daarin.

Het ETM is een systeemmodel waarin de effecten van veranderingen in vraag en aanbod van energie interactief kunnen worden verkend. De gebruiker van het model kan als het ware op de stoel van de overheid gaan zitten en doelen stellen voor de inrichting van het toekomstige energiesysteem. Door vervolgens veranderingen aan te brengen in vraag, aanbod, kosten en andere aspecten die in de toekomst kunnen variëren, wordt spelenderwijs duidelijk hoeveel van (en in hoeverre) deze doelen worden bereikt. Het kan gaan om effecten van specifieke maatregelen zoals de inzet van grootschalige windmolenparken of de plaatsing van (hybride) warmtepompen. Maar de gebruiker kan ook de effecten zien van een veranderende vraag naar energie, onder andere als gevolg van economische factoren, toenemende energie-efficiëntie, technologieontwikkeling, enz. Het energietransitiemodel is gratis beschikbaar via een web-interface voor landen, provincies, regio’s, gemeenten en wijken en buurten.

Het ETM kent verschillende versies. De standaard interface is het volledigst en bestemd voor onderzoek, advieswerk, strategische verkenningen en hoger onderwijs. Daarnaast is er een vereenvoudigde Energy Game, waarin de belangrijkste thema’s van het model zijn opgenomen. Recentelijk hebben Quintel en GasTerra hier een quiz aan toegevoegd met vragen over de effectiviteit van diverse klimaatmaatregelen, de Mobile Game, die zowel op PC of Mac en elke smartphone en tablet computer kan worden gespeeld. Ten slotte zijn onderwijsmaterialen ontwikkeld, waarmee docenten in het middelbaar en hoger onderwijs hun voordeel kunnen doen.

GasTerra ziet de inzet van het energietransitiemodel bij de infrastructuurverkenningen van netbeheerders Gasunie en Tennet (II3050) als een belangrijke mijlpaal voor de acceptatie van het ETM als serieus middel om dergelijke verkenningen mee uit te voeren. De gezamenlijke netbedrijven hebben voor hun verkenning vier scenario’s ontwikkeld, die ook door andere partijen zoals de Rijksoverheid als input gebruikt worden. Voor de doeljaren 2040 en 2050 geven deze scenario’s verschillende visies op de veranderingen in de energievraag, de energiekosten en het aanbod en gebruik van zowel hernieuwbare energiebronnen als fossiele brandstoffen. De scenario’s zijn als referentie te laden op de website van het energietransitiemodel en te gebruiken als basis voor een eigen verkenning.

Het model wordt de laatste jaren op steeds meer plaatsen ingezet. Bijvoorbeeld tijdens energieconferenties, publieke debatten, televisieprogramma’s en bij de voorbereiding van energie- en klimaatbeleid. Daarnaast wordt het ETM in toenemende mate gebruikt door adviesbureaus en (lokale) overheden om duurzaamheidsambities in wijken, gemeenten en provincies door te rekenen.